Δευτέρα 21 Μαρτίου 2011

ΦΥΛΟ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

Γράφει η Μαρία Κιρκιλιανίδου

Το φύλο θεωρείται μια ιδιαίτερα σημαντική κοινωνική κατηγορία, με την έννοια ότι το άτομο δεν επιλέγει αν θα καταταγεί κοινωνικά στην ομάδα των γυναικών ή στην ομάδα των ανδρών. Η δόμηση και η διατήρηση της ταυτότητας του φύλου προϋποθέτει την εσωτερίκευση ορισμένων κοινωνικών αναπαραστάσεων για τα φύλα, ώστε να διευκολυνθεί η συμπεριφορά του ατόμου σε διάφορες συνθήκες.

Η διάκριση ως προς το φύλο (άνδρας ή γυναίκα) στην κοινωνία μας σηματοδοτεί και ερμηνεύει τους διαφορετικούς ρόλους καθώς και τη διαφορετική κατανομή δύναμης και εξουσίας στην επαγγελματική σφαίρα. Εξαιτίας του φύλου, άνδρες και γυναίκες, λαμβάνουν διαφορετικά μηνύματα σχετικά με αντιλήψεις, δεξιότητες, στάσεις και χαρακτηριστικά που αναμένει η κοινωνία από αυτούς. Ανάμεσα στα δύο φύλα υπάρχουν ανισότητες τόσο ως προς το είδος των επαγγελμάτων που ασκούν τα δύο φύλα όσο και ως προς την επαγγελματική εξέλιξη των γυναικών.

Σε πολλές από τις Ευρωπαϊκές χώρες σημαντική θέση κατέχουν οι αγώνες των γυναικών για μεγαλύτερη συμμετοχή στη δημόσια ζωή. Οι προσπάθειές τους στόχευαν τόσο στην πλήρη συμμετοχή τους στη δημόσια ζωή και στις δημοκρατικές διαδικασίες σε διεθνές, εθνικό και τοπικό επίπεδο όσο και στη συνεισφορά τους στην οικονομία. Οι γυναίκες αγωνίστηκαν για δεκαετίες για να πετύχουν το δικαίωμα της ισότιμης εκπαίδευσης, με αυτή των ανδρών, σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης.

Οι κοινωνικές αντιλήψεις για την κατωτερότητα της γυναίκας με το πρόσχημα των φυσικών διαφορών (σωματικών, βιολογικών, ψυχολογικών) επηρέασαν σημαντικά τις παιδαγωγικές αντιλήψεις σχετικά με την εκπαίδευση των δύο φύλων.

Η αντίληψη που επικρατούσε για διαφορετικούς ρόλους ανδρών και γυναικών μέσα και έξω από το σπίτι, επηρέασε την εκπαιδευτική πολιτική και μορφοποίησε την εκπαιδευτική πράξη.

Σε διεθνές επίπεδο διάφορες μελέτες ( κοινωνιολογικές, παιδαγωγικές, θεωρητικές, εμπειρικές ) έχουν δείξει την άνιση πρόσβαση των δύο φύλων στην εκπαίδευση. Εξαιτίας της άνισης αυτής πρόσβασης, καταγράφονται σημαντικές αρνητικές επιπτώσεις στην κοινωνική, επαγγελματική, πολιτική και οικονομική θέση των γυναικών.

Η απόκτηση παιδείας σήμερα συνιστά θεμελιώδη συνταγματική υποχρέωση επειδή θεωρείται σημαντική για την εξέλιξη και την ολοκλήρωση της ανάπτυξης του ατόμου. Το επίπεδο εκπαίδευσης του πληθυσμού είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με την κοινωνικο-οικονομική ανάπτυξη μιας χώρας.

Ο χώρος της εκπαίδευσης, αποτελεί ένα μαζικό θεσμό διαπαιδαγώγησης, κοινωνικοποίησης και επαγγελματικού προσανατολισμού, ο οποίος αναμένεται να παρέχει ίσες ευκαιρίες στα άτομα, ανεξάρτητα από τα κοινωνικά ή τα φυλετικά τους χαρακτηριστικά.

Η εκπαίδευση αποτέλεσε το εφαλτήριο κοινωνικής παρουσίας και απεγκλωβισμού των γυναικών από τον κοινωνικά προσδιορισμένο ρόλο τους στο χώρο της οικογένειας. Διαχρονικά, η εκπαίδευση τόσο διεθνώς όσο και στην Ελλάδα, έχει συμβάλει καταλυτικά στην κινητικότητα των γυναικών που είχε ως αποτέλεσμα να αμβλύνουν τον κοινωνικό αποκλεισμό του φύλου τους, να αλλάξουν την κοινωνική τους μοίρα και να διεκδικήσουν μία θέση στον κοινωνικό καταμερισμό της εργασία.

Η εκπαίδευση αποτέλεσε το καταλληλότερο μέσο για την εξάλειψη των κοινωνικών διακρίσεων και είχε τεράστιο ρόλο για την ισότητα των ευκαιριών.

Η μελέτη των σχετικών στοιχείων για τη συμμετοχή των γυναικών στην εκπαίδευση μας επιτρέπει να υποστηρίξουμε ότι, παρά τη θεσμοθέτηση των ίσων ευκαιριών και παρά τη ρητορική του επίσημου πολιτικού λόγου για τη λήψη μέτρων προς την κατεύθυνση της υλοποίησής τους, οι ίσες ευκαιρίες προς το παρόν φαίνεται να εξαντλούνται και να περιορίζονται σε ποσοτικές κυρίως θετικές εξελίξεις. Η αριθμητική υπεροχή του γυναικείου φύλου στο χώρο της εκπαίδευσης δε φαίνεται να έχει συνοδευτεί με μια ισόρροπη ανακατανομή της εξουσίας, του κύρους και του γοήτρου ανάμεσα στα δύο φύλα.

Θα μπορούσαμε να υποστηρίξουμε ότι στην ελληνική κοινωνία κυριαρχούν πολλές αντιφάσεις και διχογνωμίες για το ρόλο των γυναικών και για τον τρόπο που δομούνται οι σχέσεις των δυο φύλων. Από τη μια, στα πλαίσια του παραδοσιακού ρόλου των γυναικών, θεωρείται ότι πρωταρχικός προορισμός τους είναι η δημιουργία και η φροντίδα της οικογένειας. Από την άλλη, επικρατεί διάχυτη η αντίληψη ότι οι γυναίκες πρέπει να σπουδάζουν, να εργάζονται, να εξελίσσονται επαγγελματικά, ενώ παράλληλα θα διατηρούν τα γυναικεία χαρακτηριστικά τους.

Αν και η αύξηση του ποσοστού πρόσβασης των κοριτσιών σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης συνιστά μια πολύ θετική εξέλιξη, εντούτοις, η θέση των γυναικών στην αγορά εργασίας δεν παρουσιάζει αντίστοιχη θετική αλλαγή και βελτίωση. Οι γυναίκες εξακολουθούν να εργάζονται κυρίως σε θέσεις που έχουν πολιτογραφηθεί ως οι καταλληλότερες για το φύλο τους.

Η εκπαίδευση ως κοινωνικός θεσμός, λειτουργεί κάτω από τον έλεγχο συγκεκριμένων οικονομικών δομών και πατριαρχικών σχέσεων, αποτελώντας έτσι έναν από τους βασικούς μηχανισμούς, που στο πλαίσιο της παροχής ίσων ευκαιριών, ως προς τον παράγοντα φύλο, αναπαράγει και συντηρεί τις άνισες αξιολογήσεις με σαφείς προεκτάσεις στη θέση των φύλων στον κοινωνικό καταμερισμό εργασίας.

Σε μια κοινωνία που διέπεται ακόμα από στερεότυπα που διακρίνουν τα δύο φύλα σε σχέση με τις ικανότητές τους, υπάρχει ανάγκη για θέσπιση καινοτόμων πρωτοβουλιών υπέρ των γυναικών επιστημόνων.

ΜΑΡΙΑ ΚΙΡΚΙΛΙΑΝΙΔΟΥ

                                                                                     Εκπαιδευτικός

Δεν υπάρχουν σχόλια: